- genel
HAZOP: İşyerinde Güvenlik ve Verimliliği Sağlamak
- Haziran 26, 2023
- 1:01 pm
- Armetr
HAZOP veya Tehlike ve İşletilebilirlik Çalışması (Hazard and Operability Study), bir çalışma ortamındaki olası tehlikeleri belirlemek adına uygulanan sistematik bir yöntemdir. Bu sistematik çalışma gereğince, uygulama farklı süreçlere ayrılır ve hangi aşamada hangi tehlikelerle karşılaşılabileceğini görmek için her adımda HAZOP çalışmasının parametrelerinin her varyasyonu dikkate alınır.
İş sağlığı ve güvenliği konusu titiz bir yaklaşım sunan HAZOP, kilometrelerce uzunluktaki boruların ve çok sayıda konteynerin lojistik açıdan sıkıntılı süreçlere neden olabileceği ve boru işaretleyicilerinin yetersiz kalabileceği kimyasal üretim ve boru sistemlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır.
HAZOP Analizini Neden Önemlidir?
Bir çalışma ortamındaki tehlikeleri analiz etme süreci kimileri için yıldırıcı olabilir. Ancak etkili bir analiz yapılmadığı takdirde, potansiyel tehlikeler yaralanma ve kayıplara yol açmadan önce keşfedilemeyebilir. Tahmin edilebileceği üzere kazanın maliyeti genellikle kazayı durdurabilecek analizin maliyetinden çok daha fazladır.
Bir süreci veya işyerini tehlikelere karşı değerlendirmenin birçok yolu vardır ve her yaklaşımın güçlü ve zayıf yönleri vardır. Örneğin, çalışan odaklı İş Tehlike Analizi (JHA) çalışanları korumak için özellikle etkilidir, çünkü bir çalışanın yapması gereken her görevi ve riski önlemek için faydalı olabilecek güvenlik işaretlerini dikkate alır.
Ancak, tek tek işçilerin güvenlik ihtiyaçları yerine uzun ve karmaşık bir sistemi değerlendirmeniz gerekiyorsa, daha geniş bir tehlike analizi yöntemine ihtiyaç duyulabilir.
HAZOP, karmaşık sistemler için yaygın bir tehlike analizi yöntemidir. Proje geliştirmenin erken aşamalarında bile sorunları tespit etmek ve mevcut sistemlerdeki potansiyel tehlikeleri belirlemek için kullanılabilir.
HAZOP Çalışmasının Süreçleri
Bir Tehlike ve İşletilebilirlik Çalışması, bir süreç içindeki her bir unsuru sistematik olarak incelemektedir. Buradaki amaç, incelenen öğelerin bir tehlike oluşturmasına veya sürecin bir bütün olarak işletilebilirliğini sınırlamasına neden olabilecek muhtemel durumları belirlemektir. HAZOP analizinin dört temel adımı bulunmaktadır:
- HAZOP ekibinin oluşturulması
- Sistemin bileşenlerinin belirlenmesi
- İşletme etkenlerindeki olası değişiklikleri değerlendirmek
- Tehlikelerin veya arıza noktalarının belirlenmesi
Bu dört adım tamamlandıktan sonra, elde edilen bilgiler sistemde uyarı sinyalleri veya trafik sinyallerinin eklenmesi gibi gelişmeleri mümkün kılar. Bir HAZOP çalışmasının sonuçlarını hayata geçirmenin en iyi yolu sistemin yapısına bağlı kalacaktır.
HAZOP Ekibinin Oluşturulması
Bir HAZOP çalışması gerçekleştirmek için işletim, bakım, enstrümantasyon, mühendislik/süreç tasarımı gibi çeşitli uzmanlıklara sahip kişilerden oluşan bir ekip oluşturulur, gerektiğinde farklı uzmanlık alanlarına da başvurulabilir. Bu kişiler alanı hakkında bilgisi kısıtlı kişilerden oluşmayacağı üzere, deneyim ve bilgi sahibi olan ve sistemin kendilerini ilgilendiren kısmını anlayan kişiler olmalıdır.
Ekibin sahip olması gereken temel özellikler, sistemin anlaşılması ve sistemin her noktasındaki tüm makul varyasyonların dikkate alınmasına istekli olunmasıdır.
Her Bir Unsurun ve Ölçütlerin Tanımlanması
HAZOP ekibi daha sonra bütün adımları veya unsurları tanımlayarak tüm iş süreci için bir plan oluşturacaktır. Bu, genellikle bir sürecin her bölümünü ve bileşenini incelemek adına bir kılavuz olarak boru ve cihaz diyagramlarının (P&ID) veya bir tesis modelinin kullanılmasını içerir.
Ekip, her bir unsur için o noktada sistemin planlanan çalışma dinamiklerini belirleyecektir; bu dinamikler arasında başlıca sayabileceğimiz unsurlar ise akış hızı, basınç, sıcaklık, titreşim gelmektedir.
Muhtemel Varyasyonların Etkilerinin Dikkate Alınması
Ekip her bir veri için normal değerlerden sapmanın etkilerini göz önünde bulundurur. Bu etkilerin öğrenilebilmesi için sorulabilecek örnek sorular ise aşağıdaki sorularla özetlenebilir:
“İnceleme altındaki vanada basınç çok yüksek olsaydı ne tür bir sonuçla karşılaşılırdı?”
Basınç beklenmedik şekilde düşük olsaydı ne olurdu? Basınçtaki değişim oranı (delta-p) burada kendi sorunlarını yaratır mı?” Her bir unsurun zaman içinde diğerleriyle nasıl etkileşime girdiğini göz önünde bulundurmayı unutmayın; örneğin, “Vana çok erken veya çok geç açılırsa ne olur?”
Tehlikelerin ve Arıza Noktalarının Belirlenmesi
Beklenmedik bir değişikliğin sonucu çalışanlar veya üretim süreci için tehlike oluşturuyorsa, muhtemel bir sorun tespit edilmiş demektir. Bu hususun belgelenmesi ve o noktada meydana gelebilecek bir hatanın etkisini tahmin edilmesi gerekmektedir.
Ardından, bu olumsuz durumun ortaya çıkma olasılığı tahlil edilir ve bu tahlil için ise bu olumsuz durumun oluşması için gerçekçi nedenler olup olmadığı tartışılır.
Mevcut güvenlik önlemlerini ve koruma sistemlerini gözden geçirilir ve bu mevcut önlemlerin, göz önünde bulundurduğunuz olumsuz ihtimal ile mücadele etme kapasitesi değerlendirilir.
HAZOP Çalışmasından Elde Edilen Sonuçlar
HAZOP düşünsel bir çalışma olduğu için, bir tesis inşa edilmeden önce bile yeni bir iş sürecinin planlanmasının bir parçası olarak uygulanabilir. Bunun yanı sıra, hali hazırda inşa edilmiş mevcut tesisler ve iş süreçleri de HAZOP ile değerlendirilebilir.
Yeni bir çalışma sürecinin planının oluşturulması sırasında bir HAZOP çalışması gerçekleştirildiğinde, çalışmanın tamamlanması tüm olası arıza nedenlerinin tespit edileceği anlamına gelir.
HAZOP ekibi muhtemel sapmaları, bunların sonuçlarını, nedenlerini ve önlem alınması gereken durumları içeren bir değerlendirme yazısı oluşturur. Bu aşamadan sonra, sorunların ortaya çıkmasını önlemek veya etkilerini hafifletmek için planda değişiklikler yapılabilir.
Mevcut tesislerde HAZOP devam eden bir süreç olabilir; bu tesislerde uygulanan HAZOP çalışması belirli bir bitiş tarihi olmaksızın süreci iyileştirmek için sürdürülür. Yalnızca büyük bir değerlendirme yerine, her bir sorun tanımlandıkça ve bir çözüm üretildikçe çalışmanın sonuçları bir dizi eylem maddesi olarak paylaşılabilir.
Her iki durumda da, tehlikeli bir durum tespit edildiğinde, süreç veya sistem değişiklikleri için önerilerde bulunulabilir veya bir uzman tarafından daha fazla değerlendirme yapılması gerekebilir. Bir HAZOP çalışmasında genel olarak uygulanan eylemler aşağıdaki gibi sıralanmaktadır:
Mevcut güvenlik sistemi yapılarının bir uzman tarafından gözden geçirilmesi
- Sapmaları uyaran alarmların eklenmesi veya düzenlenmesi
- Yardım sistemlerinin eklenmesi veya düzenlenmesi
- Havalandırma sistemlerinin eklenmesi veya düzenlenmesi
- Numune alma ve test sıklığının artırılması
Bu adımların her biri genel kontrol sisteminin bir parçası olarak önerilebilir. Oluşabilecek muhtemel tehlikeleri değerlendirmek adına uygulanan bu yöntem, en verimli aşamalara öncelik verilmesini amaçlamaktadır.
