Trevor Kletz: Modern HAZOP Çalışmalarının Babası

Trevor Kletz, proses güvenliği ve risk azaltma alanındaki onlarca yıllık kariyeriyle, yaygın olarak modern Tehlike ve İşletilebilme Çalışmalarının (HAZOP) babası olarak kabul edilir. 60’lardan beri konuyla ilgili üretilen sayısız sunum, ders ve kitabın altında imzası bulunan Kletz, HAZOP araştırmalarıyla ilgili ilerlemelerde büyük bir etkiye sahip olmuştur. Çalışmaları, tehlikeli maddeler veya süreçler içeren operasyonlar sırasında güvende kalma stratejileri olarak, bugün hala adım adım takip edilen bir takım uluslararası kuralın ve standartın şekillenmesine yardımcı olmuştur. Bu öncünün hayatını ve başarılarını keşfederek, dünya çapındaki çeşitli sektörlerde süreçleri daha güvenli hale getirme konusunda ne kadar ilerlediğimiz konusunda daha derin bir fikir edinebiliriz.

Trevor Kletz Kimdir?

Trevor Kletz, proses güvenliği ve tehlike ve işletilebilirlik (HAZOP) çalışmaları alanına önemli katkılarda bulunan bir kimya mühendisi ve güvenlik uzmanıydı.

Kletz, 1942’de İngiltere’nin Darlington kentinde doğdu. 1944’te Liverpool Üniversitesi’nden kimya alanında lisans derecesini aldı ve Imperial Chemical Industries’de (ICI) çalışmaya devam etti.

Kletz 1960’larda ICI için çalışırken, proses güvenliğine ilgi duydu ve kimyasal tesislerdeki potansiyel tehlikeleri belirleme ve azaltma yollarını araştırmaya başladı. İlerleyen yıllarda ICI’nin teknik güvenlik danışmanı olan Trevor Kletz, şirketin proses güvenliği yönetim sisteminin kurulmasında kilit bir rol oynadı. Bu süre zarfında, kimyasal işlemlerde potansiyel tehlikelerin ve işletilebilirlik sorunlarının belirlenmesini ve değerlendirilmesini içeren HAZOP çalışmaları kavramını geliştirdi.

Kletz’in HAZOP çalışmaları üzerine çalışması çığır açıcıydı ve proses güvenliği alanında önemli bir etkiye sahipti. Potansiyel tehlikeleri belirlemek ve analiz etmek için yapılandırılmış bir yöntem kullanmayı içeren yaklaşımı, artık kimya ve proses endüstrilerinde yaygın olarak kullanılmaktadır.

HAZOP çalışmalarına ek olarak Kletz, proses güvenliği hakkında “What Went Wrong?” ve “Learning from Accidents” dahil olmak üzere çok sayıda kitap ve makale yazdı. Kraliyet Mühendislik Akademisi, Kraliyet Kimya Topluluğu, Kimya Mühendisleri Enstitüsü ve Amerikan Kimya Mühendisleri Enstitüsü üyesiydi ve son iki enstitüden madalya aldı.

Kletz 2013 yılında vefat etti, ancak HAZOP çalışmaları ve proses güvenliği konusundaki çalışmaları, kimya mühendisliği camiasında oldukça etkili olmaya ve geniş çapta saygı görmeye devam ediyor.

“Inherent Safety”: Trevor Kletz’in En Önemli Katkılarından Biri

Inherent Safety” (çev. doğal güvenlik), kimya ve proses endüstrilerindeki kaza ve olay potansiyelini en aza indirmeyi amaçlayan tasarım ve işletim uygulamalarını tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Kletz’in 1978 tarihli Flixborough felaketini incelemesiyle ortaya çıkan “What You Don’t Have, Can’t Leak” adlı makalesinden ortaya çıkmıştır. Doğal güvenliğin amacı, riskleri yönetmek için koruyucu önlemlere veya acil durum müdahale sistemlerine güvenmek yerine doğası gereği daha güvenli olan süreçler ve sistemler tasarlayarak potansiyel tehlikelerin ciddiyetini ortadan kaldırmak veya azaltmaktır.

Bu konsepti oluşturturken Kletz, aşağıdaki dört ana konseptin üzerine yoğunlaşmıştır. Bunlar:

  1. Tehlikeli maddelerin kullanımının en aza indirilmesi: Bu madde, doğası gereği daha az tehlikeli maddelerin kullanılmasını, miktar olarak daha az maddelerin kullanılmasını veya daha az reaktif veya toksik olan malzemelerin kullanılmasını içerebilir.
  2. Proses tasarımını basitleştirme: Bu madde ise, proses adımlarının sayısını azaltmayı, proses ekipmanını basitleştirmeyi veya daha sağlam ve güvenilir ekipman kullanmayı içerebilir.
  3. Tehlikeli maddelerin ayrılması: Diğer bir madde ise, kimyasal reaksiyon veya patlama riskini azaltmak için uyumsuz malzemelerin ayrıştırılmasını veya tehlikeli maddelerin diğer proses alanlarından izole edilmiş alanlara yerleştirilmesini içerebilir.
  4. Süreç aksamalarının sonuçlarının azaltılması: Bu ise, süreç aksamalarının sonuçlarını önlemek veya hafifletmek için yerleşik fazlalıklar veya korumalar içeren süreç sistemlerinin tasarlanmasını içerebilir.

Doğal güvenlik, bir kaza veya olay meydana geldikten sonra riskleri yönetmek için koruyucu önlemlere veya acil durum müdahale sistemlerine güvenmek yerine tasarım aşamasında tehlikeleri ortadan kaldırmaya veya azaltmaya odaklandığından, genellikle proses güvenliğine daha proaktif bir yaklaşım olarak kabul edilir.

Trevor Kletz’in Mirası

2013 yılında hayata gözlerini yuman Trevor Kletz, HAZOP çalışmalarının ve diğer risk analizi araçlarının uygulanmasında büyük bir öncü olmuştur. Çalışmaları sayesinde dünya çapında farklı sektörlerde sayısız hayat kurtardı. Fikirleri birçok endüstri için kılavuz haline geldi ve çalışmalarından bugün hala sık sık alıntı yapılıyor. Metodlaştırdığı HAZOP çalışmaları günümümüzde bile bizlere ışık olmaya devam ediyor.

Kaynakça:

  1. Kletz, Trevor. “What Went Wrong?”
  2. Kletz, Trevor. “Learning from Accidents.”
  3. Kletz, Trevor. What You Don’t Have, Can’t Leak”
  4. Kletz, Trevor. “What Went Wrong? Case Histories of Process Plant Disasters”
  5. Edwards, David. Trevor Kletz Obituary
Paylaşın:

İlgili Yazılar